TÓM TẮT LỊCH SỬ HÌNH THÀNH
GIÁO HỘI TIN LÀNH GIÁM LÝ LIÊN HIỆP VIỆT NAM
Nguồn gốc từ Anh Quốc
Các Hội thánh mang tên “Giám lý” được hai mục sư Anh giáo là John Wesley (1703-1791) và Charles Wesley (1707-1788) thành lập từ thế kỷ 18 tại Anh Quốc. Anh giáo là quốc giáo trong suốt thời trị vì của vua Henry VIII sau khi tách khỏi Giáo hội La-mã. Thật ra, nguồn gốc của những người được gọi là “Giám lý” là từ Hội thánh Tân ước thời Cận Đông cổ qua Công giáo La mã và Giáo hội Anh Quốc.
John và Charles Wesley là hai con trai của Susanna và Samuel Wesley, một mục sư Anh giáo, có 19 người con nhưng chỉ 10 người còn sống. Samuel Wesley đã dâng gần trọn cuộc đời để phục vụ Chúa với giáo khu Epworth ở Lincolnshire. Thời gian này gia đình Wesley chịu nhiều gian khổ vì đông con và tình trạng kinh tế khó khăn. Vào tuổi niên thiếu, John và Charles phải bị gửi đi học xa ở London.
Tại Anh Quốc vào thế kỷ 18, dân chúng bị khốn khổ vì những tệ nạn xã hội. Tàn dư chế độ phong kiến cũ đàn áp và bóc lột người lao động. Không có luật bảo hộ lao động trẻ em. Tiền lương ở mức chết đói. Không có giai cấp trung lưu, và người giàu cư xử với tầng lớp lao động như là nô lệ. Hầu như con gái chẳng được đi học ngoại trừ trong các gia đình giàu có, và trẻ em nghèo thì hoàn toàn không được giáo dục. Người nghèo ít khi được chăm sóc y tế. Điều kiện lao động ở London, Newcastle, và những thành phố lớn khác thật là tồi tệ. Môi trường công nhân hầm mỏ làm việc thì rất tệ hại, và sự đối xử với tù nhân là vô nhân đạo. Tội ác tràn ngập xứ sở, và các trại tù đều chật cứng người.
Gia đình Wesley được sinh ra trong xã hội đó. Tuy nhiên, nhờ sự nỗ lực của cha me, mà người anh cả Samuel và bảy chị em gái còn sống sót đã được hấp thụ một nền giáo dục tốt về khoa học nhân văn và cổ điển học La-Hy, về Thánh kinh, về đức tin và sống đạo Cơ đốc.
John và Charles khi còn là sinh viên Đại học Oxford đã cảm thấy cần phải được sâu nhiệm trong đức tin Cơ đốc. Họ khởi sự họp nhóm thường xuyên với các người bạn học để cầu nguyện, nghiên cứu Kinh thánh, thảo luận, và thăm viếng các tù nhân ở Oxford. Họ vẫn tham dự thánh lễ Tiệc thánh hàng tuần, cho dù trong giới sinh viên thời đó ít khi dành thì giờ cho việc này.
Những người Giám lý Liên hiệp tại Hoa Kỳ
Những mục sư lưu hành đã rao truyền phúc âm và phát động tinh thần của John Wesley cho những người mới đến lập nghiệp tại Hoa Kỳ. Sau khi Hoa Kỳ giành độc lập, một Giáo hội riêng được thành lập lấy tên là Hội thánh Giám nhiệm Giám lý (Methodist Episcopal Church). Kế đến, nhiều hệ phái Tin lành ảnh hưởng bởi John Wesley cũng được thành lập. Vào năm 1968, Hội thánh Giám lý Liên hiệp (United Methodist Church) được thành lập do sự sáp nhập của Hội thánh Tin lành Liên hiệp Anh em (Evangelical United Brethren Church) và Hội thánh Giám lý (Methodist Church). Hội thánh Giám lý Liên hiệp trở thành hệ phái Tin lành lớn thứ nhì tại Hoa kỳ.
Những người Giám lý ở Việt Nam
Vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, Hội thánh Giám lý có nhiều hoạt động truyền giáo tại các quốc gia lân cận Việt Nam như Trung Hoa, Hàn Quốc, Philippines, Singapore và Malaysia. Tuy nhiên theo sự phân chia trách nhiệm của các cơ quan truyền giáo Tin lành vào lúc đó, các giáo sĩ Giám lý không trực tiếp hoạt động tại Việt Nam. Dầu vậy, trong thời gian đầu của việc truyền bá Tin lành tại Việt Nam, Hội thánh Giám lý, qua các Hội thánh, mục sư và tín hữu, đã góp phần gián tiếp vào việc truyền bá Tin lành và xây dựng Hội thánh của Đức Chúa Trời tại Việt Nam.
Cơ quan truyền giáo Tin lành đầu tiên đã có những nỗ lực đáng kể để truyền giáo cho Việt Nam là Thánh Kinh hội Anh Quốc và Hải ngoại (British & Foreign Bible Society – BFBS). Vào năm 1890, Thánh Kinh hội này đã thành lập một chi nhánh mới gọi là Bắc Malaysia để lo phân phối Kinh thánh và sách chứng đạo cho Đông Dương và Philippines[1]. Hội thánh Giám lý Hoa Kỳ[2] là một trong những cơ quan đã tích cực ủng hộ chi phí cho hoạt động của chi nhánh này[3]. Khi hội Truyền giáo Phúc âm Liên hiệp (Christian & Missionary Alliance – CMA) chuẩn bị vào hoạt động tại Việt Nam, các giáo sĩ Hughes và Hosler đã được vợ của Mục sư H. E. Anderson thuộc Hội Truyền giáo Giám lý (English Wesleyan Mission) dạy tiếng Pháp[4] . Theo Mục sư Nguyễn Văn Vạn là một thành viên trong ban soạn thảo thánh ca của Hội thánh Tin lành Việt Nam, phần lớn các bài hát trong cuốn thánh ca của Hội thánh Tin lành Việt Nam trước đây đã được dịch từ một cuốn thánh ca của Hội thánh Giám lý.
Tuy nhiên, sự đóng góp quan trọng mang lại những ảnh hưởng sâu rộng nhất cho Hội thánh Tin lành Việt Nam của Hội thánh Giám lý là những sứ điệp của Tiến sĩ Tống Thượng Tiết. Ông là một mục sư của Hội thánh Giám lý Trung hoa và là một sứ giả phục hưng đầy ơn Chúa. Một số người gọi Tống Thượng Tiết là John Wesley của Trung Hoa. Chức vụ của mục sư Tống Thượng Tiết đã đem lại sự phục hưng cho rất nhiều hội thánh tại Trung Hoa và các quốc gia tại vùng Đông Nam Á.
Tháng 05/1938, Mục Sư Tống Thượng Tiết đến giảng cho Hội đồng tại Vĩnh Long. Sau đó, ông được mời đến giảng tại Đà Nẵng. Những sứ điệp đầy ơn của ông đã đem lại sự phấn hưng cho Hội thánh Tin lành Việt Nam và nhiều hội thánh mới được thành lập ngay sau đó.
Gaspart Makil là một giáo sĩ ngôn ngữ học của Giám Lý cũng đã đến Việt Nam hầu việc Chúa từ thập niên 60. Trong khoảng thời gian ngay trước năm 1975, Hội thánh Giám lý cũng hỗ trợ trong việc đào tạo những nhà lãnh đạo cho Hội thánh Tin lành Việt Nam. Một số mục sư Việt Nam đã theo học và tốt nghiệp tại các trường đại học và chủng viện của Hội thánh Giám lý.
Lịch sử Giáo hội Giám lý hình thành tại Việt Nam
Phong trào Giám lý Liên hiệp Việt Nam được khởi đầu vào năm 1968. Hai vợ chồng giáo sĩ bác sĩ Marvin F. và Carolyn Ann Piburn đến Việt Nam phục vụ như là giáo sĩ bác sĩ phẫu thuật tại Chẩn Y viện Tin lành Nha Trang từ năm 1968-1971.[5] Trước năm 1975, hệ phái Giám lý gây dựng được một số cơ sở ở miền Nam. Hoạt động truyền giáo của Giám lý gắn với các hoạt động xã hội, nhất là hoạt động y tế, giáo dục và nuôi dạy trẻ mồ côi.[6]
Giáo hội Tin lành Giám lý Liên hiệp Việt Nam được bắt đầu vào năm 1991 dưới sự hướng dẫn diệu kỳ của Ba Ngôi Đức Chúa Trời. Mục sư Tô Văn Út đang du học ở Hoa Kỳ đã liên lạc về Việt Nam và hướng dẫn những người muốn mở mang hội thánh mới theo tinh thần Giám lý Liên hiệp. Sau đó, Mục sư Tiến sĩ Tô Văn Út trở về quê hương để tiếp tục hỗ trợ cho việc truyền giáo và các hoạt động từ thiện xã hội.
Mùa Hè năm 1998, Mục sư Tiến sĩ Tô Văn Út đã tiếp đón và hướng dẫn phái đoàn Giám lý Hoa Kỳ thăm Việt Nam gồm có: Giám mục Roy Sano của Giáo phận Calpac, California; Mục sư Tiến sĩ David Wu thuộc Giáo vụ Toàn cầu, New York; Mục sư Kil Sang Yoon thuộc Mục vụ Giáo dục Cấp cao, California; Mục sư Võ Thị Hiền, Đoàn trưởng Đoàn Phụ nữ Giám lý Hoa Kỳ. Chuyến viếng thăm Việt Nam thật phước hạnh.
Các năm kế tiếp (1999-2000), Mục sư Tiến sĩ Tô Văn Út đã huấn luyện nhân sự và mở mang nhiều hội thánh mới.
Năm 2001, Mục sư Tiến sĩ Tô Văn Út đã tiếp đón và hướng dẫn phái đoàn Giám mục Hoa Kỳ thăm Việt Nam gồm có Giám mục Larry Goodpaster, Giám mục Bruce Ough và Giám mục William W. Hutchinson. Nhân dịp này, Mục sư Tiến sĩ Tô Văn Út dẫn đoàn Giám mục đến chào thăm Ban Trị sự Tổng Liên hội của Hội thánh Tin lành Việt Nam (Miền Nam) để tìm hiểu thủ tục xin Tư cách Pháp nhân cho Giáo hội Tin lành Giám lý Liên hiệp sau này.
Năm 2002, Giáo hội đã cầu nguyện và có mục tiêu dài hạn cho việc truyền giáo tại Việt Nam từ năm 2002-2010. Mục sư Tiến sĩ Tô Văn Út lên kế hoạch là mỗi tỉnh thành sẽ có ít nhất một điểm nhóm Giám lý Liên hiệp. Năm 2002, Việt Nam có 39 tỉnh thành nên Giáo hội có khải tượng (tầm nhìn) là sẽ có 39 hội thánh vào năm 2010. Cảm tạ Chúa, Ngài đã ban cho Giáo hội quá sự cầu xin và suy tưởng. Vào năm 2010, Chúa cho Giáo hội đạt được nhiều lần hơn mục tiêu đã đề ra.
Tiếp tục việc đào tạo nhân sự, năm 2002, Giáo hội có Viện Thần Học Wesley để đào tạo người hầu việc Chúa do Mục sư Tiến sĩ Tô V ăn Út làm Viện trưởng. Lớp học đầu tiên đã tổ chức tại Long Mỹ, Hậu Giang với 11 sinh viên. Đến năm 2004 có 15 sinh viên hoàn tất chương trình Nghiên Cứu Ngũ Niên. Niên khóa 2005-2006, Viện Thần Học Wesley mở thêm chương trình Cử nhân Thần học để đáp ứng nhu cầu học Lời Chúa cho nhiều người.
Vào năm 2007, Viện Thần Học Wesley liên kết với Chủng viện Thần học Union, Philippines, dạy chương trinh Cao học Thần học. Năm 2010 Viện liên kết với Đại Chủng viện Thần học Liên hiệp ở Hoa Kỳ để dạy thêm chương trình Cao học Mục vụ và năm 2014 có thêm chương trình Tiến sĩ Mục vụ.
Cuối năm 2009, Giáo hội đã mua được trụ sở gồm 3 tòa nhà mới tại số 98 (số cũ 14-18), đường 20, phường 5, quận Gò Vấp. Tp Hồ Chí Minh với hơn 12 tỷ đồng. Trụ sở được dùng làm điểm nhóm và văn phòng Tổng hội. Lễ cung hiến trụ sở Tổng hội đươc tổ chức vào ngày 17/04/2010.
Cũng trong năm 2010, Giáo hội mở rộng quan hệ cả trong nước và quốc tế, để mời gọi các Hội thánh Giám lý Liên hiệp Hoa Kỳ và Thế giới tham gia công tác từ thiện xã hội tại Việt Nam.
Mùa Xuân năm 2010, Mục sư Tiến sĩ Tô Văn Út tham khảo ý kiến của Bộ Công an và Ban Tôn giáo Chính phủ để xin phép được mời người nước ngoài đến tham quan thắng cảnh và thăm viếng các hội thánh ở Tây Nguyên, Tây Bắc, Đông Bắc. Từ năm 2010-2018 Giáo hội đã tổ chức được 11 chuyến lái xe máy cho người nước ngoài đến tham quan thắng cảnh và thăm viếng các hội thánh ở miền cao.
Giáo hội đã thực hiện hỗ trợ nhân đạo bao gồm các dự án giúp cho nạn nhân chất độc da cam, các trẻ mồ côi và người già yếu, giúp cho những người nghèo xây dựng hệ thống nước sạch, chăm sóc y tế, viện trợ khẩn cấp, giúp học bổng cho các em học sinh nghèo, tặng áo ấm cho đồng bào bị thiên tai lũ lụt, xây nhà tình thương, tư vấn khám, chữa bệnh, cấp thuốc miễn phí, trao tặng hơn 110 xe máy. Kể từ năm 1991 đến nay, Giáo hội đã có thực hiện hơn 200 dự án, với kinh phí hơn 30 tỷ đồng. Sự hỗ trợ cho những dự án này vẫn còn tiếp tục mạnh mẽ trong thời gian tới.
Giáo hội Tin lành Giám lý Liên hiệp Việt Nam đã cho người nghèo vay vốn để thực hiện 57 dự án chăn nuôi bò, dê, thỏ với kinh phí hơn 1.5 tỷ đồng. Giáo hội cũng có mối quan hệ quốc tế với hơn 80 triệu người Giám lý khắp thế giới. Trong nhiều trường hợp, họ cũng sẽ trở thành một mạng lưới những người hoạt động kinh doanh và đầu tư. Những người này góp phần mang đến sự phát triển phồn vinh của đất nước Việt Nam về mặt kinh tế.
Vào năm 2012, Tổng hội đã cầu nguyện và nhận được khải tượng 20/20: “Giáo hội sẽ có 1.000 điểm nhóm và tổ tế bào trên khắp 63 tỉnh thành và 54 dân tộc vào năm 2020”. Vào năm 2017, Chúa cho Giáo hội khải tượng 20/25: “Giáo hội sẽ có 3 Giáo phận ở cả ba miền Nam Trung Bắc vào năm 2025”. Tất cả các điểm nhóm và Giáo phận đều có thể tự lực phát triển và không còn phụ thuộc vào sự trợ giúp của nước ngoài.
Từ ngày 17-21/09/2018, Giáo hội tổ chức bồi linh và Đại hội toàn quốc lần thứ I tại Trung tâm Giám lý Gò Vấp, Tp Hồ Chí Minh. Mục sư Tiến sĩ Tô Văn đã được bầu làm Giám mục đầu tiên của Giáo hội Tin lành Giám lý Liên hiệp Việt Nam. Ngày 21/09/2018, tại Phiên Bế mạc, Đại hội đã nhất trí thông qua Nghị quyết: Giáo hội Tin lành Giám lý Liên hiệp Việt Nam là một tổ chức Giáo hội độc lập với các tổ chức, hệ phái Giám lý trong nước và nước ngoài.
Giáo hội với đường hướng “kính Chúa yêu người, yêu đất nước và tuân thủ pháp luật để sống cuộc đời đạo đức phụng sự Thiên Chúa, phục vụ Tổ quốc và Dân tộc”, chắc chắn sẽ có nhiều đóng góp hơn nữa cho hội thánh, xã hội và cho đất nước Việt Nam thân yêu.
[1] Alliance Weekly, June, 09, 1890, p. 390.
[2] American Methodist Episcopalians
[3] Canton, W., History of the British & Foreign Bible Society – Volume V. London: Bible House, (1910), p. 152.
[4] Alliance Weekly, August, 03, 1912, p. 281.
[5] Thư xác nhận của Giáo vụ Toàn cầu (General Board of Global Ministries)
[6] Nguyễn Cao Thanh, Đạo Tin lành ở Việt Nam từ 1975 đến nay, tư liệu và một số đánh giá ban đầu.
http://btgcp.gov.vn/Plus.aspx/vi/News/38/0/240/0/2737/Dao_Tin_lanh_o_Viet_Nam_tu_1975_den_nay_tu_lieu_va_mot_so_danh_gia_ban_dau.